Bebeklik dönemimiz, yetişkinlik çağında sahip olduğumuz hayata kıyasla daha eğlenceli görünmektedir. Yemek yemek için çığlık atmak, yumuşak taşıma çantalarında taşınmak gibi basit zevkler, bebeklik dönemimizin neşeli anlarını oluşturuyor. Ancak, çoğumuz bu güzel anıları hatırlayamıyoruz.
Ünlü psikolog Sigmund Freud, 1905 yılında “infantil amnezi” terimini ortaya atarak, insanların çocukluk dönemlerinin en erken anılarını unuttuğunu belirtmiştir. Yüzyıldan fazla bir süre geçmesine rağmen, psikologlar bu amnezi olgusunun nedenlerini çözmeye çalışmaktadır.
Cornell Üniversitesi’nden Prof. Qi Wang, “Çoğu yetişkinin iki ila üç yaşından önce anıları yoktur” diyerek, çocukluk anılarının düzensizliğine dikkat çekiyor.
İki Yaşından Küçük Çocuklar Hatırlayabilir mi?
Geçmişte araştırmacılar, genç beyinlerin kalıcı anılar oluşturacak kadar gelişmediğini düşünüyordu. Ancak 1980’lerde yapılan araştırmalar, iki yaşından küçük çocukların anı oluşturabildiğini ve geçmişteki olayları ayrıntılı hatırlayabildiğini göstermiştir. Ayrıca, erken çocukluk travmalarının sonrasında anksiyete ve depresyon riskini artırdığı belgelenmiştir.
New York Üniversitesi’nden sinir bilimi profesörü Cristina Alberini, infantil amnezi paradoksunun, “Unutulmuş bu deneyimlerin hayatımızı nasıl etkileyebildiği” olduğunu ifade ediyor.
Alberini’nin araştırmaları, bebeklik döneminde oluşan anıların, bilinçli olarak hatırlanmasalar bile, yetişkinliğe kadar beyinde depolandığını ortaya koymuştur. Beynin hipokampus bölgesinin, yaşam deneyimlerini saklamak için kritik bir rol oynadığı bilinmektedir.
Alberini, “Çocuklar zor durumlar yaşıyorsa, detayları hatırlamasalar bile, beyinleri bu deneyimlere göre şekillenecektir” diyerek bu durumu açıklamaktadır.
Amerikalıların İlk Anıları Ne Zaman Başlıyor?
Farklı deneyimlerin, insanların ilk anılarını hatırlama yaşlarını etkilediği görülmektedir. Wang, Amerikalıların en erken anılarının yaklaşık 3.5 yaşında başladığını, bunun Çinli bireylerden neredeyse altı ay daha erken olduğunu belirtmektedir. Amerikalıların anılarının daha bireysel ve duygusal, Çinlilerin anılarının ise kolektif deneyimlere odaklandığı gözlemlenmiştir.
Wang, “Asya kültüründe bireysellik değil, roller ve ilişkiler ön plandadır” diyerek, bu bağlamda anıların kimliği tanımlamaktan çok, davranışları şekillendirme amacı taşıdığını vurgulamaktadır.
Bebeklik Döneminde Anı Oluşturma Yetisi
Yeni Zelanda Maori’lerinde ilk anıların, Avrupa kökenlilere göre daha erken, yaklaşık 2.5 yaşında oluştuğu gözlemlenmiştir. Otago Üniversitesi’nden Prof. Elaine Reese, Maori kültüründe sözlü geleneklerin güçlü olması ve geçmiş olayların detaylı bir şekilde anlatılmasının bu durumu etkilediğini belirtmektedir.
Reese, çocuk gruplarını takip ederek, daha zengin anlatı ortamlarına sahip bireylerin ergenlik döneminde daha erken ve ayrıntılı anılar hatırlayabildiğini keşfetmiştir.
Erken Yaşlarda Hatırlamanın Sınırlı Olmasının Nedenleri
Bazı ebeveynler, çocuklarına “temel anılar” oluşturmak için titiz planlar yaparken, erken çocukluk anılarının çoğu sıradan deneyimlerden oluşmaktadır. Reese, “Ebeveynlerin asla detaylı bir şekilde düşünmeyeceği anılar da hatırlanır” diyerek, basit anıların önemine vurgu yapmıştır.
Hafıza uzmanları, bebeklik amnezisinde dilin rolü konusunda hâlâ tartışmaktadır. Erken yaşlarda anıları hatırlamanın sınırlı olmasının sebeplerinden biri, bu deneyimlerin kelimelere dökülememesidir. Ayrıca, anılar beynin farklı bölgelerine yayılan nöron ağları şeklinde depolandığı için, bu bağlantıların güçlenmesi gerekmektedir.
İlk Adımlarınızı Hatırlıyor Musunuz?
Bazı insanlar, bebek arabasında gezdirildiklerini ya da ilk adımlarını attıklarını hatırladıklarını söylese de, yapılan araştırmalar bu anıların çoğunun kurgusal olduğunu göstermektedir. Örneğin, ünlü psikolog Jean Piaget, iki yaşında bir adamın kendisini kaçırmasını engellediğini hatırladığını belirtmiş, ancak yıllar sonra bu hikâyenin tamamen uydurma olduğunu öğrenmiştir.
Hatırlanamayan Anılar ve Yetişkinlik
Peki, ilk doğum günümüz, ilk adımlarımız gibi deneyimler neden bilinçli olarak hatırlanamaz? Psikologlar, unutmanın bazen uyum sağlamak için faydalı olduğunu belirtmektedir. Ancak yedi yaşından önce oluşan anıların neden daha hızlı silindiği konusunda kesin bir bilgi yoktur.
Alberini, erken yaşlarda hatırlanamayan anıların, yetişkinlikte inşa edilen anıların temeli olabileceğini öne sürmektedir. Tıpkı bir evin temelleri gibi, görünmez olabilirler ama hayati önemdedir.
Recommended for you
You must be logged in to post a comment Login
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.